William Aegleto
William Aegleto

1945 yılı başlarından sonra zincirleme birtakım
olaylar oldu ve bu olaylar Kürt hareketini, dönüşü ol¬
mayan bir aşamaya doğru adım adım götürdü.
Aynı yılın Mart ayında «Komel» örgütü üyelerin¬
den bir topluluk bir opera düzenlediler. Bu öyle bir
oyundu ki konu olarak da, etki olarak da o güne ka¬
dar bir benzeri görülmemişti. Bu

operanın adı "Daykê
Nıştîman'dı."

William Aegleto
William Aegleto

Kürtçenin Mehabad bölgesinde ko¬
nuşulan şivesiyle yazılıp oynanan operanın ulusal mis¬
yonu ise Kürt milliyetçiliğiydi: Anavatan tehlikedeydi.
Seyircilerin gözleri bu yüzden yaşla doluydu. Anava¬
tan prangalara vurulmuştu.

William Aegleto
William Aegleto

Şu gerçek de olduğu gibi durmaktadır: 1943-1946
yılları arasındaki dönemde Kürt milliyetçiliği ateşiyle
alevlenen ruh, Mehabad'da ve Kürdistan'ın her tarafın¬
da hâlâ canlılığını korumakta ve için için işlemektedir.

William Aegleto
William Aegleto

Kadı Muhammed de sesini Bakırof'un sesi ka¬
dar yükselterek şöyle dedi:
«Yardıma ihtiyacı olan halkımız kendisine uza¬
nan eli sevinçle karşılayacak ve sıkacaktır.»

William Aegleto
William Aegleto

Cafer Bakırof, Bar-
zanî'yi «ingiliz ajanı» olmakla suçlayarak şöyle dedi:
«Molla Mustafa Barzanî ingilizlerin bir ajanıdır.
Durum bu olunca da kendisine kuşku ile bakmak ve
ona karşı dikkatli davranmak gerekir.»

William Aegleto
William Aegleto

Daha sonra, 1945 yazında Sovyetler, Kürtlerin
beklenen liderinin çoktan seçilmiş olduğunu gördü¬
ler. Bu lider Kadı Muhammed'di. Kürtlerin siyasal
örgütü de vardı. O da «Komel»di.

William Aegleto
William Aegleto

Daha sonra Bakırof'un Kürt heyeti onuruna ver¬
diği çay partisinde Kürtlerin ihtiyaç duyup istedikle¬
ri maddî yardım konusu ele alındı.

William Aegleto
William Aegleto

(170) «Feryad» demektir. (M.E.B.)
(171) «Ateş» demektir. (M.E.B.)
(172) «Hilâl» demektir. (M.E.B.)
(173) Yayınlanan başka gazete ve dergiler de vardı. Örneğin Süleymaniye'de yayınlanan
Gelawîz (bir yıldızın adı) adlı
dergiden ayrı olarak Mehabad'da da aynı adla bir dergi yayınlanıyordu. Kürdistan Demokrat Partisi'nin resmî yayın organı olan

Nıştîman (Vatan) gazetesi de yayınlanıyordu. Bu gazetenin kapağında Salahaddin-i Eyyubî'nin resmi vardı. (C.F.)

William Aegleto
William Aegleto

Öte yandan, Temmuz ayında Sovyetler Birliği'nin
gönderdiği matbaa makinesi Kürdistan adlı günlük gazete ile Hawar(170), Agır(171) ve Hılale(m) gibi bazı haftalık ve aylık dergiler basmaya devam ediyordu. Bu
gazete ve dergilerin hepsi Irak Kürdistan'ında ve
Iran Kürdistan'ında geniş çapta yayınlanıyor ve büyük ilgi görüyordu. (173)

William Aegleto
William Aegleto

Bunun üzerine Cafer Bakırof elini yumruk ya¬
pıp vurdu ve şöyle haykırdı:
«Sovyetler Birliği var oldukça Kürtler mutlaka
özgürlüklerine kavuşacaklardır.»

William Aegleto
William Aegleto

Molla Mustafa Barzanî bu sırada llhanzade aşireti liderlerinden
birine şöyle demişti:
«Aslında iran ordusu Kürtleri yenmedi, ingiltere
ve Amerika Birleşik Devletleri Sovyetler Birliği'ni yendiler.»

William Aegleto
William Aegleto

Kadı Muhammed buna şu karşılığı verdi:
«Eğer Londra'ya buradakinden daha yakın olsay¬
dım, yargılanmam da söz konusu olmayacaktı.»
Böylece çabuk kavrama ve mantıkî cevap verme
yeteneklerini kaybetmemiş olduğunu ispat etti

William Aegleto
William Aegleto

Yargılama başlamadain önce, sanıklardan, ken¬
dilerini savunacak avukat tutmaları istendi. Bunun üze¬
rine Kadı Muhammed, o sırada Tahran'da bulunan ve
en başarılı savunmalar yapmakla tanınmış olan iki or¬
du subayını avukat olarak seçti. Fakat Mahkeme bu
isteğini, dışardan avukat getirtmenin mümkün olama¬
yacağı gerekçesiyle reddetti.

«Eğer yargılama, Tah-
ran'dan bir avukatın gelmesi için ertelenirse, başka
bir zaman da örneğin Londra'dan bir avukatın gelme¬
sini beklemek için de ertelenmesi zorunlu olabilir»

William Aegleto
William Aegleto

Barzanîlerin İran'ı terketmelerinden üç hafta ön¬
ce, Kadı Muhammed ile kardeşi Sadrî Kadı ve amcası¬
nın oğlu Seyfî Kadı, Mehabad'da «Çuwarçira» meyda¬
nında ayrı ayrı sehpalara asılarak idam edildiler.
Saatler gece yarısından sonra 03,00'ü gösteri¬
yordu. Tarih ise 1946 yılının Mart ayının 31'iydi. Yani
Mehabad Kürt

Cumhuriyeti'nin ilân edilmesinden 14 ay
sonraydı. Ve üç Kürt lideri, Mehabad Kürt Cumhuri¬
yeti'nin ilân edildiği yerde idam ediliyorlardı