'İnsanın var oluş gayesi, kendini ve âlemi bilmesi, yaratanını tanıması, eşyanın hikmetini ve hakikatini kavramasıdır.'
İmam Mâturidî, Kitabu't-Tevhid adlı eserinde, vahşi canlıların ve zarar veren nesnelerin yaratılmasının hikmetini sorgular. Ona göre, bunun hikmetlerinden biri, insana ahiret azabını hatırlatmaktır.
Yüce Allah, alemleri insana göre şekillendirmiştir. Dolayısıyla bütün alemlerin yüzü insana bakacaktır. Bu hikmete binaen Rabbimiz, melekleri insana secde ettirir. İblis ise tüm alemlerin yaratılış hikmetini reddeder. Göklerde ve yerdeki ilk bozguncu olur. Bunun neticesinde yaratılışın gerçeğinde olan kötülükleri yüklenir, iyilikler de meleklerde kalır
Âlimlerin ilmini ve hâkimlerin hikmetini toplayıp, doğru yolda aptallar gibi yürüme!"
Sufiler aç kalarak sabır, şükür, kanaat, rıza, işar gibi güzel ahlakları edinmeyi hedeflemişlerdir. Sufilere göre bir kimse aç kalarak acziyeti tadacağından Allah’ ın yüceliğini görecektir. Aynı şekilde oruç tutarak Allahın Samed isminin, yemeğini ihvanla paylaşarak Gâni isminin, başkalarını kendine tercih ederek Kerim isminin hikmetini öğrenecektir.
Ey bugün zevk-u sefa içinde yaşatan insan ! Pişman olacağın gün gelmeden önce uyan, yaradılış sebep ve hikmetini düşün. İslama yönelip onun ulvî prensiplerine sarıl, Allah'a râm ol. İyi bil ki bundan başka kurtuluş yolu yoktur.
Eğer Hakk'ın hikmetini bileydik hiç bir şeyi çirkin ve eksik görmezdik.
