Vecihi Başarın sözleri

Alman denizaltısı U-21 Mayıs ayında Gelibolu'ya vardığında İtilaf güçlerine ait savaş gemilerini suda yüzen ördekler misali karşısında dizilmiş görünce rüyalarının gerçek olduğunu düşünmüştür. 25 Mayıs günü, Anzak Koyu'nun açıklarında U-21, HMS Triumph'u tek bir torpidoyla batırdı. Bu manzarayı seyretmek için tepelerdeki askerler savaşmayı bıraktı. İki

gün sonra U-21, Gelibolu Yarımadası'nın güneyinde bulunan Teke Koyu açıklarındaki HMS Majestic gemisini batırdı. Bu kayıpların ardından filoya, denizaltılara karşı önlemler alınana kadar, İmbros Adası'nın güvenli sularına sığınması emri verildi. U-21/'in kaptanı Hersinge Alman Zafer Madalyası ve İstanbul'da çeşitli Türk madalyaları verildi.

En büyük hasarı veren denizaltı E11'di. E11 Nara Burnu'ndan 18 Mayıs'tan (1915) itibaren üç kez geçmişti. Aralarında 10.500 tonluk on iki yaşındaki savaş gemisi Barbaros Hayrettin'in de olduğu 101 gemiyi batırdı ya da hasara uğrattı. E11 bununla da kalmayıp İstanbul karasularında Yavuz ve Midilli gemilerini arama cesaretini gösterdi. Ancak bunların yerine bir nakliye

gemisini batırmayı başardı. İstanbul limanındaki bu saldırı, bir asırdır düşman gemisi görmemiş İstanbulluların yüreklerine korku salmaya yetti. E11 ile E14'ün kaptandı bu gayretleri nedeniyle Victoria Madalyası'yla ödüllendirildiler.

Osmanlı İmparatorluğu bu gemilerin parasının çoğunu halktan alınan bağışlarla ödemişti.
Gemilerden birincisi yirmi bir bin tonluk, ağır silahlarla donatılmış, Eylül 1911'de Rio de Janerio adıyla yapımına başlanan savaş gemisiydi. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle geminin asıl sahibi Brezilya, siparişini 1912'de iptal edip gemiyi Osmanlı'ya satmıştı. Türkler

geminin adını Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk padişahı olarak 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan Osman Bey'i onurlandırmak için Sultan Osman 1 olarak değiştirmişti. Gemi, Temmuz 1914'te ilk denemeleri için suya indirildiğinde tatbikatlarını gemiyi teslim almaya gelen Türk mürettebat yapmıştı. Birinci Dünya Savaşı başladığında İngiliz Hükümeti satış sözleşmesini

feshedip, mürettebatı süngülerle iteleyip çıkararak gemiyi HMS Agincourt adıyla Kraliyet Donanması'na kattı. Yine aynı dönemde İngilizler Türklerin ikinci siparişiolan Reşadiye savaş gemisine de el koydular ve adını UNS Erin olarak değiştirdiler.

Yunan mitolojisinin bazı öyküleri de orada geçer. Örneğin, Asya kıyısındaki genç Leander ile Avrupa kıyısındaki güzel prenses Hero'nun öyküsü gibi. Efsaneye göre Leander her gece Hero'nun karşıda bir kulede yaktığı lambanın kılavuzluğunda yüzerek Çanakkale Boğazı'nı geçermiş. Bir gece güçlü bir rüzgâr lambayı söndürmüş ve Leander azgın dalgalarda

kaybolmuş. Hero sevgilisinin boğulduğunu öğrenince kendisini kuleden aşağı atmış. Lord Bryon bu hikâyenin gerçekliğini kanıtlamak için 1810'da bizzat Çanakkale Boğazı'nı yüzerek geçmişti.

Fransız gemisi Bouvet, on gün önce Nusret mayın gemisi tarafından yerleştirilen mayınlardan birine çarpıp alabora oldu ve 600 kişilik mürettebatıyla battı. Daha sonra iki İngiliz gemisi, HMS Irresistible ve HMS Ocean, mayınlar ve Türk topları tarafından hasara uğratıldı ve battılar. İngiliz HMS Inflexible ve Fransız Gaulois ile Suffren savaş gemileri de ya kullanılamaz

hâle getirildiler ya da karaya oturdular. Mayın tarama gemilerinin akıbeti daha da kötü oldu ve düzensiz bir şekilde kaçışmaya başladılar. Akşamüstü geç bir saatte filonun üçte biri ya batırılmış ya da kullanılamaz hâle getirilmişti ve henüz hiçbir gemi Boğaz'ın en dar kısmı olan Nara'ya ulaşamamıştı. Gemiler geri çekilmeye başlamıştı. Amiral de Robeck 18

Mart gecesi defterine şöyle yazdı: "Bu kadar gemiyi kaybettikten sonra yarın sabah mutlaka görevden alınmış olurum."

1 Ağustos 1914'te Avrupa'da savaş ilan edildikten üç gün sonra Türkler Çanakkale Boğazı'na mayın döşemeye başladı. Sekiz ay süreyle, on bir hat boyunca toplam 358 mayın 2.5 ile 4.5 metre arasında değişen derinliklere yerleştirildi. 26 mayından oluşan son hat, 1913'te Almanlar tarafından yapılmış Nusret mayın gemisi tarafından 8 Mart 1915'te Erenköy Körfezi'ne

yerleştirildi.

Yüzyılın başında Türk filosu gibi, tersaneleri de başıboş bırakılmıştı. Amiral Limpus Türkleri İstanbul'un 100 km. doğusunda bulunan Gölcük'te büyük bir tersane inşa etme konusunda ikna etti. Uluslararası ihaleyi, tahmin edilebileceği gibi bir İngiliz şirketi kazandı: Vickers. Oldukça kârlı bir kontrat düzenlendi ve bu kontrata göre tersanede sadece Türk ve

İngiliz işçilerin çalışmalarına izin verildi ve pratikte İngilizlere 30 yıllığına Türkiye'deki gemi yapımı ve tamirinin tekeli verilmiş oldu.

1911'de Winston Churchill İngiltere Deniz Kuvvetleri'ne Bakan olarak atandı. Churchill donanmanın kömür yerine fuel-oil kullanmasının en uygun çözüm olduğunu düşünüyordu; çünkü fuel-oil sayasinde gemiler daha hızlı gidiyor, daha uzun yol kat edebiliyor, yakıt gemilere kolayca doldurulabiliyor, yanarken duman çıkarmıyor ve gemilerde silahlara daha fazla yer kalıyordu. Buna

karşın İngiliz İmparatorluğu'nun önemli miktarda petrol kaynağı yoktu. Churchill gözünü Ortadoğu'daki petrol kaynaklarına dikmişti. Ortadoğu'nun büyük bir kısmının Osmanlı İmparatorluğu'na ait olması tek sorundu. 1913'te Churchill parlementoya büyük planını açıkladı: "İhtiyacımız olan petrolü sağlamak için petrol kaynakları bulunan topraklara ya sahip

olmalıyız ya da topraklari biz kontrol etmeliyiz."

Eski Türk savaş gemisi Mesudiye, İtilaf kuvvetlerinin gemileri o noktaya kadar ulaşabilirlerse son bir savunma gücü olarak Boğaz'ın en dar noktası olan Nara Burnu'nda bekliyordu. 13 Aralık 1914'te küçük bir İngiliz denizaltısı olan B11 bu son savunma noktasına kadar yaklaşıp torpidoyla Mesudiye'yi batırınca herkes şaşkına döndü.

Mesudiye'nin batışı

Osmanlıların gözünü açtı ve İngiliz Deniz Kuvvetleri'ne de bu mücadelede denizaltıların önemli bir rolü olabileceğini düşündürttü. Aralarında AE2'nin de bulunduğu yedi adet E sınıfı denizatı hemen Çanakkale Boğazı'na doğru yola çıkartıldı.

İnsanoğlunun bir balık gibi denizin altında dolaşma hayali, 1626'da Hollandalı mucit Dr. Cornelius Van Drebbel'in çalışan ilk denizaltı modelini Kral 1. James'e göstermek için Thames Nehri'nde 12 feet derinliğe indirip, on iki kürekle ittirerek hatırı sayılır bir uzaklığa görülmesiyle gerçeğe dönüştü. Kral denizaltıdan etkilenmişti, ancak Kraliyet Donanması'nın

ilgisini çekmek o kadar kolay olmadı.

Denizaltıların öncelikli amaçları Marmara Denizi'nin kuzey kıyılarındaki Türk deniz taşıma hattı boyunca korku salmak ve panik yaratmaktı. Gelibolu cepheleri izole bir haldeydi çünkü burada demiryolu olmadığı gibi karayolları da yetersiz ve bakımsızdı. Türk birlikleri ve birliklerin ihtiyaç duyacağı yiyecek ve diğer malzemeler İstanbul'dan deniz yoluyla getirilmek

zorundaydı. Denizaltılar bu akışı tehdit edecek olurlarsa, Gelibolu Yarımadası'ndaki Türk birlikleri de zor duruma düşürülebileceklerdi.

Ünlü Osmanlı Amirali Barbaros Hayrettin, çoğu İstanbul'un modern tersanelerinde yapılan 84 gemiden oluşan armadasıyla birçok Akdeniz şehrinin fethini gerçekleştirdi. Bu altın çağ İngiliz, Fransız ve Hollandalıların Atlantik'te kullanmak için geliştirdikleri kalyonların denizlere inmesiyle son buldu. Türk kadırgalarının bu kalyonlarla boy ölçüşmesi mümkün değildi.

Osmanlı deniz kuvvetlerinin gücünü yitirmesi, kara kuvvetlerininkinden çok daha çabuk oldu.

Dokuz ay süren Gelibolu Savaşı 7 Ocak 1916'da sona erdiğinde İtilaf devletlerine ait on üç denizaltıdan sekizi kaybedildi. Çanakkale Boğazı toplam 27 kez başarıyla geçildi ve bu geçişlerin ilkini AE2 gerçekleştirdi. Türklerin toplam kaybı ise iki savaş gemisi, bir muhrip, beş hücumbot, on bir nakliye gemisi, 44 buharlı vapur ve 148 yelkenli idi. Denizaltıların

saldırıları, gemilere ve mürettebatlarına verdiği büyük zararın yanı sıra, askeri ihtiyaç malzemelerinin deniz yoluyla taşınması üzerinde de oldukça büyük bir baskı yarattı. Türkler ihtiyaçlarını Gelibolu cephesindeki birliklerine karayoluyla nakletmeye başlamak zorunda kalmışlardı, ancak bu da deniz yoluna kıyasla çok daha uzun zaman alıyordu. Olası denizaltı

saldırılarına karşı, gece seferi yapmak ya da savaş gemilerinin eşliğinde yol almak gibi savunma stratejileri geliştirildi.

Tam anlamıyla işleyen bir denizaltının ilk ölümcül darbesini, Amerikan İç Savaşı'nda vurmasına kadar iki yüz kırk yıl geçmesi gerekti. Alabamalı hafif süvarilerden oluşan gönüllü bir grup 1864'te, Konfedere'lere ait önemli bir liman olan Charleston Limanı'nı kuşatmış Birlik güçlerine ait herhangi bir savaş gemisini batırarak büyük ödül almak isterken tarihe

geçtiler. (...) Bir kaç saat süren yoğun çalışmanın ardından Hunley (denizaltının adı) hedefini buldu ve havaya uçurdu. Fırkateyn sığ sularda battı. Ancak denizaltı da, yeterince hızlı hareket edip kaçamadığı için, aynı kaderi paylaştı.