Eliade'ye göre, mitler bize kadim maneviyatın ve zihniyetin engin dünyasını anlama konusunda bir anahtar sunmaktadır.
Eliade'yi evrimci ve pozitivist dünya görüşünden bilim anlayışından ayıran şey, onun, kutsalın insan bilincinin bir evresi değil, aksine bilincin yapısal elementlerinden biri olduğunu ısrarla vurgulamasıdır.
İnsanı "homo symbolicus" olarak nitelendiren Eliade, insanın tüm davranışlarının sembolizmi içerdiğini ve tüm dini olguların da sembolik bir karaktere sahip olduğunu düşünmektedir.
İnsan, "sembol-oluşturan bir güce" sahip olduğu için, ürettiği her şey simgeseldir.
İçine daldığı tarihsel bağlam ne olursa olsun, homo religiosus* mutlak bir gerçeğin olduğuna, bu dünyayı aşan, fakat orada tezahür eden ve bu nedenden ötürü onu kutsallaştıran ve hakiki kılan kutsal'a her zaman inanmıştır.
*Dinsel insan
Arkaik insanlık sembollere olan aşinalığından dolayı kutsalın gerçekliğinin farkındadır. Modern insan yapay olarak oluşturulan bir çevrede yaşadığı ve kutsalı dile getiren sembollerden de uzaklaştığı için, kutsalla arasına derin bir duvar örmüştür.
Modern insan için ev, -ünlü mimar Le Corbusier'in ifadesiyle- bir ikamet makinasıdır.
Mitler insanın prototip davranışlarının da izah edildiği öykülerdir. Arkaik toplum insanı, bütün eylemlerinin örnek oluşturan modellerini mitlerde bulur. Her insani eylem, davranış mitlere atıfta bulunularak haklılık kazanabilir.
1- Bir yandan insan tanrıları tekrar ve taklit ederken kutsalda ve bunun sonucunda hakikatte tutunmaktadır.
2- Öte yandan, örnek alınacak tanrısal hareketlerin kesintisiz yeniden güncelleştirilmesiyle dünya kutsallaştırılmaktadır. İnsanların dinsel davranışı dünyanın kutsallığının devamına katkıda bulunmaktadır.
Okuma ve görsel eğlenceler, edebiyat, Eliade'ye göre, mitlerin arkaik toplumlarda icra ettiği görevi modern dünyada yerine getirmektedir. Yazı, mitik yaratıcılığın sürdüğü bir formdur. Edebiyatın ortaya çıkmasından önce, büyük dinlerin kutsal kitapları, mitlerin fonksiyonunu icra etmekteydi.
İlkel insan; tıpkı bir mistik ya da genelde dinsel insan gibi kesintisiz bir şimdiki zaman içinde yaşar.
